Tryby w terapii schematów: Jak zrozumieć swoje emocje i zachowania

Terapia schematów to podejście terapeutyczne, które koncentruje się na głębokich, często nieuświadomionych wzorcach emocjonalnych i poznawczych, zwanych schematami. Jednym z kluczowych pojęć w tej terapii są tryby schematów, które opisują różne stany emocjonalne i reakcje, jakie przeżywamy w odpowiedzi na sytuacje życiowe. W tym artykule przyjrzymy się, czym są tryby schematów, jak wpływają na nasze życie i jak możemy je zrozumieć, aby lepiej zarządzać swoimi emocjami i zachowaniami.

Czym są tryby schematów?

Tryby schematów to chwilowe stany emocjonalne i reakcje, które przeżywamy w odpowiedzi na różne sytuacje życiowe. Mogą one być zarówno adaptacyjne (zdrowe), jak i nieadaptacyjne (dysfunkcyjne). Tryby te są aktywowane przez nasze schematy, czyli głęboko zakorzenione wzorce myślenia i odczuwania, które kształtują się w dzieciństwie i wpływają na nasze dorosłe życie.W dowolnym momencie niektóre z naszych schematów są aktywne, podczas gdy inne pozostają uśpione. Dominujący stan, w jakim się znajdujemy, nazywamy trybem schematu. Możemy „przeskakiwać” między różnymi trybami w zależności od sytuacji, w jakiej się znajdujemy.

Kategorie trybów schematów

Tryby schematów dzielą się na cztery główne kategorie:

1. Nieadaptacyjne tryby dziecięce – związane są z silnymi negatywnymi emocjami, takimi jak smutek, złość czy poczucie opuszczenia. Przykłady to: Samotne Dziecko, Porzucone/Maltretowane Dziecko, Złoszczące się Dziecko czy Impulsywne Dziecko.
2. Nieadaptacyjne tryby rodzicielskie – to wewnętrzne głosy krytykujące lub wymagające, które często pochodzą od naszych rodziców lub opiekunów. Przykłady to: Karzący Rodzic i Wymagający Rodzic.
3. Nieadaptacyjne tryby radzenia sobie – to sposoby, w jakie radzimy sobie z bolesnymi emocjami, często poprzez unikanie, podporządkowanie się lub nadmierną kompensację. Przykłady to: Uległy Poddany, Odłączony Obrońca, Samouwielbiacz czy Oszust i Manipulator.
4. Zdrowe tryby – to stany, w których funkcjonujemy w sposób zdrowy i adaptacyjny. Należą do nich tryb Zdrowego Dorosłego i Szczęśliwego Dziecka. W trybie Zdrowego Dorosłego jesteśmy w stanie realistycznie oceniać sytuacje, dbać o swoje potrzeby i podejmować odpowiedzialne decyzje. Tryb Szczęśliwego Dziecka związany jest z radością, zabawą i poczuciem bezpieczeństwa.

Jak tryby schematów wpływają na nasze życie?

Tryby schematów mają ogromny wpływ na nasze emocje, zachowania i relacje z innymi. Kiedy znajdujemy się w nieadaptacyjnym trybie, możemy doświadczać silnego bólu emocjonalnego, zachowywać się w sposób autodestrukcyjny lub unikać sytuacji, które wywołują w nas lęk. Na przykład, osoba w trybie Samotnego Dziecka może czuć się opuszczona i niekochana, podczas gdy osoba w trybie Karzącego Rodzica może krytykować siebie i czuć się niewystarczająco dobra.Z drugiej strony, kiedy jesteśmy w zdrowych trybach, takich jak Zdrowy Dorosły czy Szczęśliwe Dziecko, jesteśmy w stanie lepiej radzić sobie z wyzwaniami życiowymi, cieszyć się relacjami i dbać o swoje potrzeby.

Jak pracować z trybami schematów w terapii?

Terapia schematów koncentruje się na identyfikacji i zrozumieniu trybów schematów, a następnie na pracy nad ich zmianą. Oto kilka kroków, które mogą pomóc w pracy z trybami:

1. Identyfikacja trybów – pierwszym krokiem jest rozpoznanie, w jakich trybach najczęściej się znajdujemy. Możemy to zrobić, obserwując swoje emocje i zachowania w różnych sytuacjach.
2. Zrozumienie źródła trybów – ważne jest, aby zrozumieć, skąd pochodzą nasze tryby. Czy są one związane z doświadczeniami z dzieciństwa? Czy są wynikiem wewnętrznego krytyka, który każe nam być perfekcyjnymi?
3. Praca nad zmianą trybów – terapia schematów pomaga nam zastąpić nieadaptacyjne tryby zdrowymi. Na przykład, możemy nauczyć się, jak złagodzić głos Karzącego Rodzica i zastąpić go bardziej wspierającym i realistycznym podejściem.
4. Rozwijanie trybu Zdrowego Dorosłego – kluczowym celem terapii jest wzmocnienie trybu Zdrowego Dorosłego, który pozwala nam podejmować odpowiedzialne decyzje i dbać o swoje potrzeby.

Podsumowanie

Tryby schematów to potężne narzędzie, które pomaga nam zrozumieć, jak nasze przeszłe doświadczenia wpływają na nasze obecne emocje i zachowania. Dzięki terapii schematów możemy nauczyć się rozpoznawać i zmieniać nieadaptacyjne tryby, aby żyć bardziej satysfakcjonującym i zdrowym życiem. Jeśli czujesz, że niektóre z opisanych trybów są Ci bliskie, warto rozważyć skorzystanie z pomocy terapeuty, który specjalizuje się w terapii schematów.

Bibliografia:

Young, J.E., Klosko, J.S., Weishaar, M.E. (2014). Terapia schematów. Przewodnik praktyka.