Od schematów do zdrowia psychicznego: Przewodnik po terapii schematów

Terapia schematów, znana również jako Schema Therapy, została opracowana przez dr. Jeffrey'ego Younga jako forma terapii poznawczo-behawioralnej. Jest to podejście terapeutyczne, które integruje elementy z różnych nurtów, takich jak psychodynamiczny, humanistyczny oraz interpersonalny, i jest szczególnie skuteczne w leczeniu zaburzeń osobowości, chronicznej depresji oraz lęków.

Terapia schematów opiera się na kilku kluczowych zasadach:

1. Rozpoznawanie schematów: Terapia zaczyna się od identyfikacji wczesnych nieadaptacyjnych schematów (EMS), które kształtują się na wczesnym etapie życia w wyniku niezaspokojenia podstawowych potrzeb emocjonalnych.
2. Praca nad emocjami: Kluczowym elementem jest zrozumienie i praca nad emocjami związanymi z danym schematem, wykorzystując techniki z różnych podejść terapeutycznych.
3. Zmiana schematów: Proces zmiany schematów obejmuje wypracowanie nowych, adaptacyjnych wzorców myślenia i zachowania.
4. Relacja terapeutyczna: Silna, zdrowa relacja między terapeutą a pacjentem jest kluczowa dla skuteczności terapii.
5. Praca nad codziennym funkcjonowaniem: Terapia skupia się na tym, jak schematy wpływają na codzienne życie pacjenta, wprowadzając zmiany w codziennych sytuacjach.

Więcej na ten temat można przeczytać w artykule Teoria wczesnych nieadaptacyjnych schematów Younga z perspektywy teorii neurorozwojowej depresji autorstwa Moniki Talarowskiej i Piotra Gałeckiego, dostępnego tutaj.

Techniki stosowane w terapii schematów

W terapii schematów wykorzystuje się różnorodne techniki, które pomagają pacjentom zrozumieć i zmieniać nieadaptacyjne wzorce myślenia i zachowania. Oto niektóre z najważniejszych technik:

1. Technika kierowania wyobrażeniami (Guided Imagery): Pomaga pacjentowi odnaleźć i przepracować swoje schematy poprzez wyobrażenie sobie sytuacji, które je aktywują.
2. Praca z krzesłami (Chair Work): Pacjent odgrywa różne role w wyobrażonych dialogach, co pozwala na zrozumienie i zmianę nieadaptacyjnych schematów oraz stylów radzenia sobie.
3. Technika rekonstrukcji wyobrażeniowej (Imagery Rescripting): Celem jest bezpośrednie uzdrawianie schematów poprzez zmianę wyobrażeń związanych z traumą lub negatywnymi doświadczeniami.
4. Intensywne interwencje poznawcze: Skupiają się na głębokim zrozumieniu przekonań podstawowych i ich wpływu na myślenie, emocje i zachowanie.
5. Rozwój uważności (Mindfulness): Pomaga pacjentowi zwiększyć świadomość swoich myśli i uczuć.
6. Praca na relacji terapeutycznej: Silna, empatyczna relacja między terapeutą a pacjentem jest kluczowa dla skuteczności terapii.

Przykłady zastosowania technik w praktyce

Praktyczne zastosowanie terapii schematów może różnić się w zależności od specyficznych potrzeb i problemów pacjenta, ale ogólnie sesje terapeutyczne mogą obejmować następujące etapy:

1. Rozpoznawanie schematów: Na początku terapii terapeuta współpracuje z pacjentem, aby zidentyfikować jego wczesne nieadaptacyjne schematy, używając kwestionariuszy schematów i wywiadów.
2. Rekonstrukcja wyobrażeniowa: Pacjent wyobraża sobie sytuacje z dzieciństwa, zmieniając negatywne wyobrażenia na bardziej pozytywne.
3. Praca z krzesłami: Pacjent odgrywa scenki, w których rozmawia z różnymi aspektami siebie, co pomaga w zrozumieniu i zmianie schematów.
4. Sesje poznawcze: Analiza i kwestionowanie negatywnych myśli oraz ich zastępowanie bardziej konstruktywnymi przekonaniami.
5. Praca nad emocjami: Skupienie się na emocjach związanych ze schematami, używając technik regulacji emocji, takich jak uważność.
6. Relacja terapeutyczna: Budowanie silnej, empatycznej relacji między terapeutą a pacjentem.

Przykład Praktyczny:

Pacjentka: Anna, lat 35, cierpiąca na schemat opuszczenia. Proces:

1. Rozpoznanie schematu: Anna rozmawia z terapeutą o swoich doświadczeniach z dzieciństwa i odkrywa, że jej lęk przed opuszczeniem wynika z niestabilnych relacji z rodzicami.
2. Rekonstrukcja wyobrażeniowa: Anna wyobraża sobie sytuację z dzieciństwa, w której czuje się opuszczona, ale zmienia wyobrażenie tak, aby rodzic pojawił się i zaoferował wsparcie.
3. Praca z krzesłami: Anna odgrywa scenkę, w której rozmawia z młodszą wersją siebie, oferując jej wsparcie i zrozumienie.
4. Sesje poznawcze: Anna pracuje nad przekonaniem, że jest warta miłości i że nie zostanie opuszczona przez bliskie osoby.
5. Regulacja emocji: Anna praktykuje uważność, aby lepiej radzić sobie z lękiem i emocjami związanymi ze schematem opuszczenia.
6. Relacja terapeutyczna: Terapeuta wspiera Annę, oferując jej emocjonalne wsparcie i pomagając w budowaniu zdrowych relacji z innymi.

Różnice między terapią schematów a CBT

Terapia schematów i terapia poznawczo-behawioralna (CBT) mają na celu pomoc pacjentom z problemami psychicznymi, ale różnią się podejściem i skupieniem.

Kluczowe różnice:

• Głębia vs. Powierzchowność: Terapia schematów sięga głębiej, aby zrozumieć przyczyny problemów, podczas gdy CBT koncentruje się na obecnych wzorcach myślenia i zachowania.
• Czas trwania: Terapia schematów jest długoterminowa, podczas gdy CBT jest krótkoterminowa.
• Techniki: Terapia schematów używa bardziej doświadczeniowych technik, takich jak imagery rescripting i chair work, podczas gdy CBT opiera się głównie na strategiach poznawczych i behawioralnych.

Obie terapie mają na celu pomoc pacjentom z problemami psychicznymi, ale różnią się podejściem, długością trwania i technikami używanymi w procesie terapii. Terapia schematów często skupia się na głębokich, wczesnych wzorcach i wykorzystuje różne techniki, aby je zmienić, podczas gdy CBT koncentruje się na teraźniejszych myślach i zachowaniach, starając się zmienić negatywne wzorce myślenia w bardziej pozytywne i konstruktywne.

Źródła:

Young J.E., Klosko J.S., Weishaar M.E. (2014). Terapia schematów. Przewodnik praktyka.

Talarowska M., Gałecki P. (2017). Teoria wczesnych nieadaptacyjnych schematów Younga z perspektywy teorii neurorozwojowej depresji.

Beck A.T. (1995). Cognitive Therapy: Basics and Beyond.