Terapia EMDR - Nowoczesne podejście do leczenia traumy

Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) to innowacyjna forma terapii opracowana przez Francine Shapiro w latach 80-tych. Terapia EMDR koncentruje się na przetwarzaniu informacji przez mózg, mając na celu przetworzenie zamrożonych wspomnień, zmniejszenie poziomu nieprzyjemnych emocji i wzmocnienie pozytywnych przekonań na temat siebie.EMDR jest stosowane w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, ale jest szczególnie skuteczne w leczeniu zespołu stresu pourazowego (PTSD). Metoda ta znalazła zastosowanie zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, a także w leczeniu uzależnień oraz innych zaburzeń psychicznych.

Model teoretyczny EMDR

Terapia EMDR opiera się na Modelu Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji (AIP). Model ten zakłada, że nasze codzienne doświadczenia są przetwarzane przez mózg w celu osiągnięcia adaptacyjnej formy i zintegrowane w postaci schematów afektywno-kognitywnych. W przypadku traumatycznych doświadczeń proces przetwarzania informacji może zostać zablokowany, co prowadzi do przechowywania informacji w lękotwórczej formie, co z kolei może powodować różnorodne symptomy psychiczne.

Mechanizmy działania EMDR

Badania naukowe dotyczące mechanizmów działania EMDR podzielono na trzy główne kategorie:

1. Hipotezy oparte na modelach psychologicznych: Najbardziej akceptowana hipoteza opiera się na modelu pamięci roboczej Baddeleya i Hitcha. Ruchy gałek ocznych i utrzymywanie obrazu wspomnienia wyczerpują zasoby pamięci roboczej, co sprzyja degradacji wspomnienia i zmniejszeniu emocjonalnego ładunku.
2. Hipotezy oparte na modelach psychofizjologicznych: Ruchy gałek ocznych promują zmiany psychofizjologiczne w organizmie, zmniejszając pobudzenie poprzez aktywację przywspółczulnego układu nerwowego.
3. Hipotezy oparte na modelach neurobiologicznych: Neuroobrazowanie wykazało przywrócenie kontroli korowej nad strukturami podkorowymi układu limbicznego, co sprzyja integracji traumatycznych wspomnień.

Techniki stosowane w terapii EMDR

Terapia EMDR wykorzystuje stymulację bilateralną, która polega na odbieraniu szybkich naprzemiennych bodźców wzrokowych, słuchowych lub dotykowych. Ta stymulacja pomaga w synchronizacji pracy obu półkul mózgowych, co ułatwia przetwarzanie i rekonsolidację wspomnień.

Protokół terapii EMDR

Terapia EMDR jest ustrukturalizowana i składa się z ośmiu faz:

1. Wywiad: Zrozumienie i ocena klinicznego problemu pacjenta. Terapeuta zbiera informacje na temat traumatycznych doświadczeń oraz obecnych objawów pacjenta.
2. Przygotowanie: Oswajanie pacjenta z procedurą przetwarzania. Terapeuta wyjaśnia proces terapii, aby pacjent czuł się komfortowo i bezpiecznie.
3. Ocena: Wybór konkretnego celu przetwarzania. Terapeuta identyfikuje konkretne wspomnienia, które będą przetwarzane podczas sesji.
4. Desensytyzacja: Stymulacja bilateralna i przetwarzanie wspomnień. Pacjent skupia się na traumatycznym wspomnieniu, jednocześnie wykonując ruchy gałek ocznych.
5. Instalacja: Zwiększenie połączeń z pozytywnymi sieciami pamięciowymi. Terapeuta pomaga pacjentowi wzmocnić pozytywne przekonania na temat siebie.
6. Skanowanie ciała: Umacnianie pozytywnych treści poznawczych. Pacjent identyfikuje i neutralizuje wszelkie resztki napięcia w ciele związane ze wspomnieniem.
7. Zamknięcie: Stabilizacja pacjenta po sesji. Terapeuta upewnia się, że pacjent czuje się bezpiecznie i stabilnie.
8. Ponowna ocena: Ocena efektów ostatniej sesji. Terapeuta analizuje postępy pacjenta i planuje kolejne kroki terapeutyczne.

Dowody naukowe na skuteczność EMDR

Badania kontrolowane oraz metaanalizy dostarczają mocnych dowodów na skuteczność terapii EMDR. Oto kilka kluczowych badań:

1. Randomizowane badania kontrolowane (RCT): Istnieje wiele RCT, które wykazują skuteczność EMDR w leczeniu PTSD oraz innych stanów psychicznych. Przykłady badań RCT obejmują leczenie PTSD u dorosłych (np. Carlson et al., 1998) oraz dzieci i młodzieży (np. de Roos et al., 2011).
2. Metaanalizy i przeglądy systematyczne: Wielu badaczy przeprowadziło metaanalizy, które potwierdzają skuteczność EMDR w porównaniu z innymi metodami terapeutycznymi. Przykładowo, metaanaliza przeprowadzona przez Lee i Cuijpers (2013) potwierdza, że ruchy gałek ocznych są istotnym składnikiem terapii EMDR.
3. Badania na temat mechanizmów działania: Przeglądy systematyczne gromadzą wyniki randomizowanych i kontrolowanych badań klinicznych, które badają mechanizmy działania EMDR. Wskazują one na złożoność mechanizmów, które przyczyniają się do skuteczności tej terapii.

Zastosowanie EMDR w leczeniu różnych zaburzeń

Terapia EMDR jest skuteczna w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, takich jak PTSD, depresja, lęki, uzależnienia oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Badania wykazały, że EMDR może być bardziej efektywne niż terapia poznawczo-behawioralna (CBT) w redukcji objawów traumy.

Skuteczność EMDR w leczeniu traumy u dzieci

Badania pokazują, że EMDR jest skuteczne w leczeniu dzieci, które doświadczyły traumy, takich jak katastrofy naturalne czy wypadki drogowe. Terapia ta może szybko i skutecznie zmniejszyć objawy ostrego stresu u dzieci. Przykładowo, badanie przeprowadzone przez de Roos et al. (2011) wykazało, że zarówno CBT, jak i EMDR są skuteczne w leczeniu PTSD u dzieci.

Zastosowanie EMDR w leczeniu uzależnień

EMDR jest również wykorzystywane w leczeniu uzależnień, zwłaszcza gdy trauma jest powiązana z rozwojem uzależnienia. Terapia EMDR pomaga w przetwarzaniu traumatycznych wspomnień i budowaniu bardziej adaptacyjnych zachowań. Przykładowo, badanie przeprowadzone przez Hase et al. (2008) wykazało, że EMDR może być użyteczne w leczeniu wspomnień i "głodu" w uzależnieniach od alkoholu.

Nowe perspektywy w terapii EMDR

Początkowo EMDR było stosowane głównie w leczeniu PTSD, ale obecnie znajduje zastosowanie w znacznie szerszym zakresie, w tym w zaburzeniach somatycznych, lękowych oraz psychotycznych. EMDR jest także stosowane u kobiet w ciąży jako alternatywa dla farmakoterapii. Badania nad mechanizmami działania EMDR oraz jego zastosowaniem w różnych zaburzeniach psychicznych są wciąż prowadzone, co pozwala na lepsze zrozumienie i rozwijanie tej terapii.

Podsumowanie

Terapia EMDR jest obiecującym podejściem w leczeniu traumy i innych zaburzeń psychicznych. Dzięki integracji różnych koncepcji terapeutycznych i neurofizjologicznych, EMDR oferuje kompleksowe i skuteczne narzędzie do pracy z pacjentami doświadczającymi silnych emocji i trudnych wspomnień.

Źródła:

Shapiro F. (2014). EMDR: The Breakthrough Therapy for Overcoming Anxiety, Stress, and Trauma.

Solomon R., Shapiro F. (2008). Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) Therapy: Foundations, Practices, and Research.

Ho, M.S.K., Lee, C.W. (2012). Cognitive behavior therapy versus EMDR for clients with PTSD: A pilot study.

De Roos, C. et al. (2011). A randomized clinical trial of EMDR for children with PTSD.

Acarturk, C., et al. (2016). The efficacy of eye movement desensitization and reprocessing for post-traumatic stress disorder and depression among Syrian refugees: Results of a randomized controlled trial.

Bisson, J. I., et al. (2013). Psychological therapies for chronic post-traumatic stress disorder (PTSD) in adults.