Puste miejsce w sercu: Jak Schemat Deprywacji Emocjonalnej wpływa na nasze życie?

Terapia schematów, opracowana przez dr. Jeffreya E. Younga, to podejście terapeutyczne, które koncentruje się na głęboko zakorzenionych wzorcach emocjonalnych i poznawczych, zwanych schematami. Jednym z kluczowych schematów, które mogą wpływać na nasze funkcjonowanie, jest Schemat Deprywacji Emocjonalnej. Ten schemat odnosi się do poczucia, że nasze podstawowe potrzeby emocjonalne nie były i nie są zaspokajane, co prowadzi do długotrwałego cierpienia i trudności w relacjach.

Czym jest Schemat Deprywacji Emocjonalnej?

Schemat Deprywacji Emocjonalnej powstaje zazwyczaj w dzieciństwie, gdy dziecko nie otrzymuje wystarczającego wsparcia emocjonalnego od opiekunów. Może to obejmować brak miłości, troski, zrozumienia, empatii czy ochrony. Osoby z tym schematem często czują się emocjonalnie opuszczone, niezauważone lub nieważne. Nawet jeśli w dorosłym życiu otaczają się ludźmi, mogą nadal odczuwać głęboką samotność i pustkę.W terapii schematów wyróżnia się trzy główne rodzaje deprywacji emocjonalnej:

1. Deprywacja opieki – brak poczucia, że ktoś się nami opiekuje, troszczy o nasze potrzeby.
2. Deprywacja empatii – brak zrozumienia i empatii ze strony innych, poczucie, że nikt nas nie rozumie.
3. Deprywacja ochrony – brak poczucia bezpieczeństwa i ochrony, szczególnie w trudnych sytuacjach.

Jak powstaje Schemat Deprywacji Emocjonalnej?

Schemat Deprywacji Emocjonalnej rozwija się w wyniku niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie. Dzieci mają podstawowe potrzeby emocjonalne, takie jak potrzeba miłości, bezpieczeństwa, zrozumienia, empatii i troski. Kiedy te potrzeby nie są zaspokajane przez opiekunów, dziecko może rozwinąć schemat deprywacji emocjonalnej.

Czynniki wpływające na powstanie schematu:

1. Emocjonalna niedostępność opiekunów
   Rodzice lub opiekunowie, którzy są emocjonalnie chłodni, obojętni lub zajęci własnymi problemami, mogą nie dostarczać dziecku wystarczającego wsparcia emocjonalnego. Dziecko czuje się wtedy niewidziane i nieważne.
2. Brak empatii i zrozumienia
   Jeśli opiekunowie nie potrafią lub nie chcą zrozumieć emocji dziecka, może ono nauczyć się, że jego uczucia nie mają znaczenia. To prowadzi do poczucia, że nikt go nie rozumie.
3. Nadmierne wymagania lub krytyka
   Rodzice, którzy stawiają dziecku wysokie wymagania lub są nadmiernie krytyczni, mogą nie zauważać jego potrzeb emocjonalnych. Dziecko uczy się, że jego wartość zależy od osiągnięć, a nie od bycia kochanym i akceptowanym.
4. Trauma lub zaniedbanie
   Doświadczenia traumatyczne, takie jak przemoc, alkoholizm w rodzinie czy emocjonalne zaniedbanie, mogą prowadzić do głębokiego poczucia braku bezpieczeństwa i ochrony.
5. Nieprzewidywalność opiekunów
   Jeśli opiekunowie są raz dostępni emocjonalnie, a raz nie, dziecko może nauczyć się, że nie może polegać na innych w zaspokajaniu swoich potrzeb.

W wyniku tych doświadczeń dziecko internalizuje przekonanie, że jego potrzeby emocjonalne nie są ważne i że nie może liczyć na innych w ich zaspokajaniu. To przekonanie może utrzymywać się w dorosłym życiu, wpływając na relacje i samoocenę.

Jak Schemat Deprywacji Emocjonalnej wpływa na życie?

Osoby z tym schematem często doświadczają trudności w relacjach interpersonalnych. Mogą mieć tendencję do wybierania partnerów, którzy są emocjonalnie niedostępni, co utrwala ich poczucie osamotnienia i niezaspokojonych potrzeb. Jednocześnie mogą mieć trudności z wyrażaniem swoich emocji i potrzeb, obawiając się odrzucenia lub zlekceważenia.W pracy terapeutycznej często obserwuje się, że osoby z tym schematem mają tendencję do:

• Nadmiernej samodzielności – próbują radzić sobie ze wszystkim same, nie prosząc o pomoc, co wynika z przekonania, że i tak jej nie otrzymają.
• Poczucia pustki – nawet w otoczeniu bliskich osób mogą czuć się samotne i niezrozumiane.
• Niskiej samooceny – brak zaspokojenia potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie może prowadzić do poczucia, że nie zasługuje się na miłość i troskę.

Jak terapia schematów pomaga w pracy z Schematem Deprywacji Emocjonalnej?

Terapia schematów oferuje narzędzia do pracy z tym schematem, koncentrując się na zrozumieniu jego źródła oraz na stopniowym zaspokajaniu niezrealizowanych potrzeb emocjonalnych. Kluczowe elementy terapii to:

1. Rozpoznanie schematu – pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie, jak schemat deprywacji emocjonalnej wpływa na nasze życie. Terapeuta pomaga klientowi zidentyfikować sytuacje, w których schemat się uaktywnia.
2. Przeformułowanie przekonań – terapia pomaga zmienić negatywne przekonania na temat siebie i innych, np. „Nikt mnie nie kocha” na „Zasługuję na miłość i troskę”.
3. Zaspokajanie potrzeb emocjonalnych – terapeuta pełni rolę „zdrowego dorosłego”, który dostarcza empatii, zrozumienia i wsparcia, pomagając klientowi doświadczyć, jak to jest mieć zaspokojone potrzeby emocjonalne.
4. Budowanie zdrowych relacji – terapia pomaga klientowi nauczyć się wyrażać swoje potrzeby i emocje w sposób asertywny, a także wybierać partnerów, którzy są w stanie je zaspokoić.
5. Techniki wyobrażeniowe – w terapii schematów często stosuje się techniki wyobrażeniowe, w których klient wyobraża sobie, że otrzymuje wsparcie i troskę od „idealnego opiekuna”, co pomaga złagodzić poczucie deprywacji.

Podsumowanie

Schemat Deprywacji Emocjonalnej to głęboko zakorzeniony wzorzec, który może znacząco wpływać na nasze życie emocjonalne i relacje z innymi. Dzięki terapii schematów możliwe jest zrozumienie źródła tego schematu, przepracowanie go i stopniowe zaspokajanie niezrealizowanych potrzeb emocjonalnych. To proces wymagający czasu i zaangażowania, ale może prowadzić do trwałej poprawy jakości życia i budowania bardziej satysfakcjonujących relacji.Jeśli czujesz, że ten schemat może dotyczyć również Ciebie, warto rozważyć skorzystanie z pomocy terapeuty specjalizującego się w terapii schematów. Pamiętaj, że zasługujesz na miłość, troskę i zrozumienie, a praca nad sobą to pierwszy krok do zmiany.

Bibliografia:

Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema Therapy: A Practitioner's Guide. New York: Guilford Press.

Young, J. E., & Klosko, J. S. (1994). Reinventing Your Life: The Breakthrough Program to End Negative Behavior and Feel Great Again. New York: Plume.

Arntz, A., & van Genderen, H. (2009). Schema Therapy for Borderline Personality Disorder. Wiley-Blackwell.

Rafaeli, E., Bernstein, D. P., & Young, J. E. (2011). Schema Therapy: Distinctive Features. Routledge.

van Vreeswijk, M., Broersen, J., & Nadort, M. (2012). The Wiley-Blackwell Handbook of Schema Therapy: Theory, Research, and Practice. Wiley-Blackwell.

Padesky, C. A., & Mooney, K. A. (2012). Strengths-Based Cognitive-Behavioral Therapy: A Four-Step Model to Build Resilience. Cognitive and Behavioral Practice.