18 Schematów w Terapii Schematów: Jak wpływają na nasze życie?

Terapia schematów to podejście terapeutyczne, które koncentruje się na identyfikacji i zmianie głęboko zakorzenionych wzorców myślenia, odczuwania i zachowania, zwanych schematami. Schematy te powstają w dzieciństwie, często w odpowiedzi na niezaspokojone potrzeby emocjonalne, i mogą wpływać na nasze dorosłe życie, prowadząc do trudności w relacjach, pracy i ogólnym funkcjonowaniu. W załączonym artykule opisano 18 schematów, które zostały podzielone na pięć głównych kategorii. Poniżej przedstawiamy ich krótkie omówienie.

A. Rozłączenie i Odrzucenie

Schematy z tej kategorii dotyczą poczucia odrzucenia, braku bezpieczeństwa i izolacji. Osoby z tymi schematami często czują, że nie mogą polegać na innych, a ich potrzeby emocjonalne nie zostaną zaspokojone.

1. Opuszczenie/Niestabilność Więzi

Przekonanie, że ważne osoby opuszczą nas lub będą niestabilne emocjonalnie. Osoby z tym schematem często obawiają się porzucenia i mają trudności w budowaniu stabilnych relacji.

2. Nieufność/Skrzywdzenie

Przekonanie, że inni ludzie będą nas krzywdzić, oszukiwać lub wykorzystywać. Osoby z tym schematem są często podejrzliwe i mają trudności z zaufaniem.

3. Deprywacja Emocjonalna

Przekonanie, że nasze potrzeby emocjonalne nie zostaną zaspokojone. Osoby z tym schematem często czują się samotne i niezrozumiane.

4. Wadliwość/Wstyd

Przekonanie, że jesteśmy wadliwi, niegodni miłości lub akceptacji. Osoby z tym schematem często mają niską samoocenę i obawiają się odrzucenia.

5. Izolacja Społeczna/Wyobcowanie

Przekonanie, że jesteśmy inni, nie pasujemy do grupy lub jesteśmy odizolowani od innych. Osoby z tym schematem często czują się wykluczone i samotne.

B. Osłabiona Autonomia i Brak Dokonań

Schematy z tej kategorii dotyczą trudności w osiąganiu celów, podejmowaniu decyzji i funkcjonowaniu niezależnie.

6. Zależność/Niekompetencja

Przekonanie, że nie jesteśmy w stanie samodzielnie funkcjonować i potrzebujemy pomocy innych. Osoby z tym schematem często czują się bezradne i zagubione.

7. Podatność na Zranienie lub Zachorowanie

Przekonanie, że świat jest niebezpieczny, a my jesteśmy bezradni wobec zagrożeń. Osoby z tym schematem często odczuwają lęk przed katastrofami.

8. Uwikłanie Emocjonalne/Nie w Pełni Rozwinięte Ja

Przekonanie, że jesteśmy zbyt silnie związani z innymi, co utrudnia nam rozwinięcie własnej tożsamości. Osoby z tym schematem często czują się przytłoczone przez bliskie relacje.

8. Porażka/Skazanie na Niepowodzenie

Przekonanie, że nie jesteśmy w stanie osiągnąć sukcesu i zawsze będziemy porażką. Osoby z tym schematem często unikają wyzwań i mają niską samoocenę.

C. Uszkodzone Granice

Schematy z tej kategorii dotyczą trudności w respektowaniu granic, zarówno własnych, jak i innych ludzi.

10. Roszczeniowość/Wielkościowość

Przekonanie, że jesteśmy lepsi od innych i mamy prawo do specjalnego traktowania. Osoby z tym schematem często są egoistyczne i brakuje im empatii.

11. Niedostateczna Samokontrola i Samodyscyplina

Przekonanie, że nie jesteśmy w stanie kontrolować swoich impulsów i emocji. Osoby z tym schematem często mają trudności z organizacją i wytrwałością.

D. Nakierowanie na Innych

Schematy z tej kategorii dotyczą nadmiernego skupienia na potrzebach innych kosztem własnych.

12. Podporządkowanie się

Przekonanie, że musimy podporządkować się woli innych, aby uniknąć konfliktów. Osoby z tym schematem często tłumią swoje potrzeby i emocje.

13. Samopoświęcenie

Przekonanie, że musimy poświęcać się dla innych, aby zyskać ich akceptację. Osoby z tym schematem często czują się winne, gdy dbają o siebie.

14. Poszukiwanie Akceptacji i Uznania

Przekonanie, że nasza wartość zależy od akceptacji i uznania innych. Osoby z tym schematem często starają się zadowolić innych kosztem własnych potrzeb.

E. Nadmierna Czujność i Zahamowanie

Schematy z tej kategorii dotyczą nadmiernej kontroli, perfekcjonizmu i tłumienia emocji.

15. Negatywizm/Pesymizm

Przekonanie, że świat jest pełen zagrożeń, a przyszłość będzie zła. Osoby z tym schematem często są pesymistyczne i przewidują najgorsze scenariusze.

16. Zahamowanie Emocjonalne

Przekonanie, że nie powinniśmy wyrażać swoich emocji, szczególnie tych negatywnych. Osoby z tym schematem często tłumią swoje uczucia.

17. Nadmierne Wymagania/Nadmierny Krytycyzm

Przekonanie, że musimy być perfekcyjni i krytykujemy siebie za każdy błąd. Osoby z tym schematem często są pracoholikami i mają trudności z relaksem.

18. Bezwzględna Surowość/Skłonność do Karania

Przekonanie, że musimy być surowi wobec siebie i innych, aby uniknąć błędów. Osoby z tym schematem często są krytyczne i mało wyrozumiałe.

Podsumowanie

Schematy to głęboko zakorzenione wzorce, które wpływają na nasze życie, często w sposób nieświadomy. Terapia schematów pomaga zidentyfikować te wzorce i zmienić je na bardziej adaptacyjne, co może prowadzić do poprawy jakości życia i relacji z innymi. Jeśli rozpoznajesz u siebie któryś z tych schematów, warto rozważyć skorzystanie z pomocy terapeuty, który specjalizuje się w terapii schematów. Praca nad schematami może być trudna, ale przynosi długotrwałe korzyści, pozwalając nam żyć bardziej autentycznie i satysfakcjonująco.

Źródła:

Young J.E., Klosko J.S., Weishaar M.E. (2014). Terapia schematów. Przewodnik praktyka.

Talarowska M., Gałecki P. (2017). Teoria wczesnych nieadaptacyjnych schematów Younga z perspektywy teorii neurorozwojowej depresji.